رصد فکر

افکار و تازه های فکر در حوزه علوم انسانی اسلامی

رصد فکر

افکار و تازه های فکر در حوزه علوم انسانی اسلامی

رصد فکر

این وب سایت برای اهداف زیر تاسیس شده:
1. جمع آوری گزیده افکار و نظرات کسانی که در زمینه علوم انسانی اسلامی و تولید علم حرفی برای گفتن دارن. 2. بررسی افکار و نظرات اشخاص و جریاناتی که در روند کشور تاثیر دارند. 3. تحلیل ها و نقدهایی که در حیطه این افکار و آثار وجود داره. 4. آوردن یک سری نکات که در حیطه شناخت منطق فکری متفکران و علوم اسلامی کمک میکنن.

آخرین مطالب (به ترتیب)
طبقه بندی موضوعی
پربیننده ترین مطالب (به ترتیب)
آخرین نظرات
  • ۲۸ تیر ۰۰، ۰۷:۴۸ - ابی
    عالی
  • ۳۱ ارديبهشت ۹۸، ۱۵:۰۹ - علی رحمانی پور
    سپاس
  • ۲۳ فروردين ۹۸، ۰۴:۲۴ - سجاد
    منابع؟
  • ۱۰ مهر ۹۷، ۱۶:۵۸ - خانم معلم
    لایک
  • ۳۰ دی ۹۵، ۱۶:۵۰ - ..جهان ..
    افسوس
  • ۲۱ دی ۹۵، ۱۱:۵۱ - ..جهان ..
    احسنت
Google

در اين وبلاگ
در كل اينترنت
وبلاگ-کد جستجوی گوگل

آخرین مطالب / استفاده از مطالب این وب سایت با ذکر منبع بلا مانع است

۷۴ مطلب با موضوع «تولید علم اسلامی» ثبت شده است

فلسفه تحلیلى (Analitic philosophy) به طور معمول در مقابل فلسفه هاى نظرپردازانه و هستى شناسانه (Speculative philosophy) قرار مى گیرد. فلسفه هاى نظرپردازانه که حکمت متعالیه هم در مجموعه آنها قرار دارد در صدد یافتن نوعى نظریه جامع درباره واقعیّت هستند که بتواند ذات اشیاء و اشخاص را براى ما مفهوم سازد درحالى که فلسفه تحلیلى برحسب نقل ویتگنشتاین قصد توضیح خود فکر و اندیشه را دارد. فیلسوف تحلیلى وقتى با جمله اى مواجه مى شود مسأله اصلى او یافتن صدق یا کذب آن نیست بلکه فهم معنا و یافتن ملزومات و لوازم معنایى آن است و این که چگونه مى توان درباره آن تحقیق کرد و یا آن را باطل کرد. تردیدى نیست که تحلیل به معناى یاد شده نه فقط امکان جمع با نظرپردازى را دارد بلکه در طول تاریخ همواره در آثار حکیمان نظرپردازى همچون ارسطو ابن سینا و ملاّصدرا وجود داشته است. پس باید گفت وجه تمایز یک فیلسوف تحلیلى از فیلسوف نظرپرداز در ..

(رصدفکر: بعد از رحلت علامه طباطبایی تفکرات دست اول فلسفه اسلامی به آیت الله جوادی آملی حفظه الله تعلق داره. یکی از تفکرات علامه طباطبایی که توسط شهید مطهری هم دنبال میشد مبحث خلقت شناسی در مبحث تولید علم هست. ای کاش آیت الله جوادی بیشتر در فروع  و تاثیرات این بحث صحبت میکردند. چیزی که میشه گفت این است که این بحث یک بحث بسیار جذاب و پویا هست که میتونه ابعاد جدیدی رو در نوع کاوشهای متفکرین اسلامی در علوم اسلامی بازه کنه.)

"جهان، مخلوق خداست و تمام علوم به خلقت شناسی بر می گردد؛ یعنی موضوعاتِ مسایل، محمولاتِ آنها و ترتب محمول ها بر موضوع ها، همگی صنع خداست و هر رشته ای از علوم تجربی و ریاضی و تجریدی، پژوهش کار خدا را به عهده دارد. بنابراین، فرض ندارد که علم از آن جهت که علم است، سکولار باشد، هر چند ممکن است عالم از جهت دین باوری یا خلاف آن سکولار باشد.."

منبع: دائرة المعارف طهور

در این متن میخوانیم: چیستی و مراحل تطور نظریه عقل فعال/ براهین اثبات عقل فعال/ جایگاه وجود شناختی عقل فعال/ نظریه عقل فعال در بوته نقد و ارزیابی/ نتیجه گیری

مقدمه

نقشی که در فلسفه مشاء به عقل نسبت می دهند بسیار گسترده است، آنچنان که با هیچ موجود دیگری قابل قیاس نیست و می توان عقل فعال را مرکز و کدخدای عالم مادون قمر نامید. در این مقاله سؤال اصلی این است که عقل فعال در فلسفه مشاء چیست و نقش وجود شناختی و معرفت شناختی خود را چگونه ایفا می کند؟ در پاسخ به این سوال بر مفهوم عقل فعال به عنوان «موجود مجرد تام و مستقل از انسان» که عامل ایجاد کثرت در جهان مادیات و افاضه کننده صور علمی به انسان است، تکیه می شود. در این تحقیق در پنج قسمت به چیستی و مراحل تطور نظریه عقل فعال، برهانهای اثبات عقل فعال، نقش وجودی و نقش معرفتی عقل فعال و عقل فعال در بوته نقد و ارزیابی پرداخته می شود.

1- تقسیم ادراکات آدمى به دو بخش نظرى وعملى و به تبع آن، انقسام حکمت‏به نظرى وعملى، میراث تفکر یونانى است که در حوزه‏اندیشه اسلامى مورد قبول عام واقع شدومتفکران مسلمان با پذیرش تفکیک مذکور، حاصل تامل و تفکر خودرا در دو بخش‏حکمت نظرى و عملى به صورت مکتوب‏براى ما به یادگار گذاشتند. 

ادراکات عملى به آندسته از ادراکات گفته‏مى‏شود که به صورت مستقیم به عمل انسان‏مربوط مى‏شود مثلا اینکه باید به عدالت رفتارکرد، باید به وعده وفاء کرد و امورى از این‏دست که عهده دار بیان بایسته یا شایسته بودن‏انجام عملى و یا ترک آن است. 
درمقابل، ادراکات نظرى به آن دسته ازادارکات اطلاق مى‏شود که ارتباط مستقیم باعمل انسانى ندارند مثلاعلم‏به‏کروى بودن زمین‏یا زوج بودن عدد چهار و امورى از این دست. 
البته اغلب اتفاق مى‏افتد که یک ادراک‏نظرى مبنا و اساس یک ادراک عملى قرارمى‏گیرد، مثلا اذعان واعتراف به وجود خداوندمبناى حکم عملى به لزوم اطاعت اوست ولى‏این نوع از ارتباط با عمل، آنرا جزء ادراکات‏عملى قرار نمى‏دهد. 
حکمت عملى به سه شاخه تدبیر منزل‏وسیاست مدن وعلم اخلاق تقسیم مى‏شود. (1) 
بنابر این شناخت‏باید و نباید و حسن وقبح اعمال انسان، از مصادیق بارز ادراکات‏عملى به حساب مى‏آید. 

7. نظریّه رضایت عمومى

 پاره‏اى اشکالات نظریّه قرارداد اجتماعى، فیلسوفان را بر آن داشت تا شکل دقیق‏ترى از آن مطرح کنند و آن نظریّه رضایت عمومى (consent theory) است. کسى که به شکل صریح و روشنى از این نظریّه دفاع کرده است جان لاک (John Lock) فیلسوف تجربه‏گراى انگلیسى است. گرچه لاک در پاره‏اى از کلمات خویش سخن از قرارداد اجتماعى هم به میان مى‏آورد، منشأ مشروعیّت را حتّى در قراردادهاى اجتماعى رضایت مطوىّ در آن مى‏داند. مدّعاى این نظریّه این است که مشروعیّت حکومت‏ها و الزام شهروندان به اطاعت از آن‏ها، مبتنى بر رضایت آن‏ها نسبت به حکومت و قوانین و قراردادهایش است.

 این نظریّه از پاره‏اى مشکلات نظریّه قرارداد اجتماعى برى است؛ مثلاً مدّعى نیست که قرارداد و پیمانى صریح بین شهروندان بسته شده است تا اشکال شود که چنین پیمانى به لحاظ تاریخى خلاف واقع است. آن چه مدّعاى این نظریّه را تشکیل مى‏دهد رضایت شهروندان است و به راستى این نظریّه از این لحاظ، بسیار موجّه‏تر از نظریّه قبل است.

معرفت شناسی های مختلف، تعاریف متفاوتی از علم را به دنبال می آورد و هر تعریف از علم، پیامدها و لوازم فرهنگی، تاریخی، اجتماعی خاص را به همراه دارد و به همین دلیل فرهنگ و تمدن اسلام، با معنایی خاص از علم سازگاری دارد که از آن به عنوان علم دینی و اسلامی می توان یاد کرد.

دریافت
حجم: 341 کیلوبایت
توضیحات: علم دینی از منظر حکمت اسلامی- حجة الاسلام حمید پارسانیا

بحث بنده در سه بخش ارائه می شود
بخش اوّل به یکی از مسائل فلسفی جهان مدرن و تأثیرات آن بر حوزۀ علوم اجتماعی پرداخته می‌پردازد و آن مسأله سوژه و ابژه، معنا و تأثیرات آن بر رویکردهای علوم اجتماعی است.
بخش دوّم به مسأله سوژه و ابژه و به دنبال آن جوهر و عرض در جهان اسلام اشاره می‌کند.
بخش سوّم از چگونگی انتقال رویکردهای علوم اجتماعی مدرن و نحوۀ مواجهۀ آن با میراث فکری جهان اسلام یاد می-کند.


تفاوت فقه نظام ساز یا به تعبیر دیگر فقه کلان با فقه سنتی در این است در فقه نظام فرهنگی ما در سیر استنباط از گزاره‌های خرد می‌توانیم به یک استنتاج کلان برسیم ولی در حالت فقه مطلق فقط در مسائل خرد محدودشده بودیم.
از تفاوت‌های برجسته فقه کلان با فقه خرد در این است که فقه خرد محمول یک مسأله بسیط است مانند نماز واجب است و فرد آن را انجام دهد وجوب از گردن او ساقط است اما برخی اوقات محمول ما مرکب است مثلاً «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُونُواْ قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاء لِلّهِ وَلَوْ عَلَى أَنفُسِکُمْ أَوِ الْوَالِدَیْنِ وَالأَقْرَبِینَ آن یَکُنْ غَنِیًّا أَوْ فَقَیرًا فَاللّهُ أَوْلَى بِهِمَا فَلاَ تَتَّبِعُواْ الْهَوَى آن تَعْدِلُواْ وَإِن تَلْوُواْ أَوْ تُعْرِضُواْ فَإِنَّ اللّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا» در اینجا خطاب به جمع است. بنابراین با انجام یک فرد، خطاب شارع پایان نیافته است.
آیه الله اراکی خطابات شارع را به سه قسم فردی، جمعی و فرد درون جمع تقسیم می‌کند. و بنابراین فقه اجتماعی اینجا باز می‌شود. با این نگاه در قبال، فقط فرد یک انسان همیشه خطاب نیست گاه باید به‌صورت جمعی باید اقدام کرد تا امتثال صورت گیرد. بنابراین فقه نظام فرهنگی دنبال این تیپ مسائل است چراکه در فقه فردی امتثال فردی است ولی در فقه کلان امتثال جمعی است.
...در نگاه اسلامی، منزل باید «مسکن» باشد «بیت» باشد «دار» باشد. همه این‌ها مفاهیم بلندی پشت سر دارد. ولی با این نوع توسعه شهری که ما پیش‌گرفته‌ایم، دیگر خانه، فقط یک «خوابگاه» بیش نیست. و این شایسته نظام اسلامی که مبتنی بر داده‌های بلند و بالنده وحیانی است، نیست..

(رصدفکر: در کنار بحث فلسفه های مضاف، مدتی است که بحث جدیدی به نام فقه مضاف هم مطرح شده. البته جدای اینکه هنوز در فلسفه های مضاف کارهای بسیار زیادی باید بشه در فقه مضاف هم باید وقت زیاد و مستمری گذاشت. بدون شک بحث فقه مضاف بحث بسیار جذابی است اما هنوز در ابتدای راه است. سعی میکنم چند مقاله در این رابطه بذارم و امیدوارم استفاده کنید)

(منبع: خبرگزاری مهر) - در این یادداشت حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر سعدی به تبیین جایگاه «فقه مضاف به مثابۀ بستر تحقق فقه حکومتی و نظام‌ساز» می‌پردازد.

ایشان در این مقاله بیان می کند که فقه حکومتی، فقه بر شرایط بوده و فقهی است که حکومت و حاکمیت را موضوع خود قرار می‌دهد و از افعال حاکمیت بحث می‌کند. وی مقدمۀ تحقق فقه حکومتی را تدوین فقه مضافی می‌داند که مضافٌ الیه آن متناظر با نظام‌هایی است که در جامعه طراحی می‌شود.

اکنون اصل مقاله را با هم می خوانیم:

تولید یا بازتولید و یا بازسازی یک علم از علوم انسانی و یا هر علمی دیگر، یک فرایند صددرصد آگاهانه است. در غیر این صورت، عناوین مزبور، به نحو حقیقی قابل اطلاق بر آن‌ها نخواهد بود. به همین دلیل، نقش فلسفه‌ی مضاف در تولید علوم انسانی، عظیم و بی‌بدیل است.

نتیجه تصویری برای آیت الله جوادی آملی

(رصدفکر: قبلا گفته شد که بحث های علامه طباطبایی و تاحدودی شهید مطهری بر مبحث فطرت متمرکز هست. یکی دیگر از افرادی که در باب فطرت اثری ارائه کرده است آیت الله جوادی آملی حفظه الله می باشد اما یک تفاوت اساسی در کار آیت الله جوادی و علامه طباطبایی وجود دارد. فطرت در آثار علامه طباطبایی یک مبنا برای ورود فلسفه به علوم انسانی می باشد.)

(منبع: مجله خبری تحلیلی علوم انسانی طلیعه)

برهان فطرت بخشی از واقعیت انسان را که حقیقت ذات اضافه دارای دوطرف اضافه است مورد استفاده قرار می دهد و از تحقق یکی از دو طرف به تحقق طرف دیگر استدلال می کند بین دو امر متضایف ضرورت برقرار است.

 

نظریه فطرت از ابعاد گوناگونش به لحاظ تعلق به حوزه انسان‌شناسی تأثیرات مهمی بر حوزه‌های وسیعی از علوم انسانی می‌گذارد. این نظریه از دید استاد مطهری ام‌المسائل معارف اسلامی است و نقش اساسی در حل بسیاری معضلات معرفتی دارد. نتیجه تعلق این نظریه به حوزه انسان‌شناسی تأثیر مستقیم آن بر بسیاری از دانش‌هایی است که وجهه همت خود را شناخت بعدی از وجود انسانی قرار داده‌اند.

نویسنده: حسین نیا

ما -و البته هر مجموعه ای که بصورت بنیادی در رابطه با علوم انسانی فعال هستند- در صورتی میتونیم در علوم انسانی موفق بشیم و در واقع قدم های راسخ و قاطعی برداریم که در یک سیستم وسیع به چند دسته علوم بپردازیم:

اول درسهایی هستند که حکم مواد اولیه رو دارن یعنی قرآن و روایات، فقه، اصول و فلسفه و علومی که مقدمه فهم اینها هستند.-و البته عرفان هم هست که فعلا ذکر نکردم اما در نگاه نهایی باید عرفان رو هم جزء همین علوم اصلی دونست البته منظورم صرف عرفان عملی و نظری نیست بلکه عرفان در وادی عمل و عرفان در وادی نظر هست که مجموعه تراث با عظمت و با ارزشی است-

دوم علومی که حد واسط بین علوم اول و علوم مورد نیاز جامعه هستند مثل فلسفه های مضاف هستند مثل فلسفه فقه،فلسفه اصول، فلسفه فلسفه ، فلسفه روانشناسی، فلسفه جامعه،..

و البته بروز کردن علوم و همچنین آگاهی به زمان و مکان و در مرحله بعدتر آشنایی با جبهه های علمی و فرهنگی دنیا و یا نقاط ضعف و قوت اونها هم میتونه در این قسم قرار بگیره.

مسئله اسلام شناس بودن نیز بیشتر در این دسته معنا پیدا میکنه.

این دسته دوم بسیار مهم است بزرگانی همچون شهید صدر، شهید مطهری، علامه طباطبایی، امام خمینی و در نهایت مقام معظم رهبری نقطه قوت فکریشون در این قسمت بسیار به چشم میخوره.. این دسته از علوم ،در حکم منطقِ فکری هم میتونن مطرح بشن چون مسیر رو برای فکر کردن برای ما بسیار کوتاه تر، دقیقتر، و سریعتر میکنن. یه جورایی این علوم منطق صوری تفکر در علوم خاص خودشون هستن.

دسته سوم خود علوم مورد نیاز جامعه هستند که باید در اونها هم مطالعه داشته باشیم هم باید از تراث گذشته آگاهی داشته باشیم و هم باید از حرفهای روز دنیا و متفکران معاصر اطلاع داشته باشیم..

(منبع: بنیاد علمی و فرهنگی حیات )

گر بخواهیم دیدگاه منطقی از علم دینی داشته باشیم، باید ملاک خود را از چیستی علم و چیستی دین معلوم کنیم. قبلاً گفته شد که مراد از علم، علم تجربی است؛ یعنی گزاره های آن زاییده ی استقراء و تجربه است و این گزاره ها تکرارپذیرند و قدرت پیش بینی دارند، اما این چند مؤلفه، برای تبیین علم دینی کافی نبود. لذا قبل از ورود به بحث، به چند سؤال پاسخ دادیم:

(رصدفکر: چند وقت پیش داشتم خودنوشت استاد واسطی رو میخوندم. نمیدونم چقدر با تفکرات ایشون آشنا هستید. من خودم خیلی علاقه مندهستم که بیشتر با تفکرات ایشون آشنا بشم و میدونم که کارهای با ارزشی در حیطه های علوم انسانی مخصوصا در حیطه نظام سازی انجام دادن. ایشون در خودنوشت شون نوشته بودن که بسیار از "مقاله فقه و نظام سازی" آقای سید عباس نبوی متاثر شده بودند. این باعث شد تا امروز مقاله آقای سیدعباس نبوی در وب سایت رصد فکر بذارم. امیدوارم بتونم در آینده مقالات خوبی رو از خود آقای واسطی بذارم. توصیه میکنم  بعضی صحبت های آقای واسطی در سایت آپارات در رابطه با نظام سازی و تمدن سازی رو ببینید صحبت های ایشون بسیار مفید وجالب هست و همین طور دوستان میتونن به سایت ایشون که البته کل محتوای سایت تالیف خود آقای واسطی هست مراجعه کنید.)

(چند جمله گزیده: تأکید و تصریح امام راحل(ره)بر دخالت زمان و مکان در فقه، ماندگارترین اثر علمی آن رهبر عظیم الشأن است؛چرا که در ورای این رأی، دنیایی از مفاهیم و لوازم مستتر است، و همانگونه که گذر زمان محکم‏ترین سند اثبات آراء آن بزرگمرد بوده، تنها آینده است که وسعت و افق بنلد نگرشی را که در این رأی نهفته است، بر ملا خواهد نمود.
قشری از حوزویان-و چه بسا دانشگاهیان-با این رأی صریح و روشن امام راحل(ره)شفاها مخالفت ورزیدند؛اما شرایط را برای اظهار مخالفت مکتوب، مناسب ندیدند.

قائلین به تأثیر و دخالت حداقل، زمان و مکان را در محدود همان تغییر ویژگیهای موضوع که مورد می‏دانند و در همین حد متوقف می‏شوند و گاه نیز چنین استدلال می‏کنند که نظر امام راحل(ره)نیز توقف در همین مرز است.اما نظریه قبض و بسط دخالتی تام و همه جانبه را ادعا می‏کند، که بر اساس آن، زمان و مکان و به تعبیر دیگر علوم عصر، هم در تغییر موضوع و هم د ساختار مجموعی موضوعات و هم در ترتب موضوعات و بالاخره در فهم عناوین و احکام در فقه اثر می‏گذارد.
هر سیستم کارآمدی از چهار رکن 1-ساختار کلی، 2-روابط پیوسته و منسجم، 3-عقلانیت و 4-سرعت در جهت هدف، تشکیل می‏شود، و یک فضای رقابت‏آمیز بین سیستم‏های هم عرض، درجه بهره‏وری این ارکان چهارگانه نقشی تعیین کننده دارد و تجربه نشان می‏دهد که مقبولیت عمومی سیستم‏ها نیز، به همین چهار رکن وابسته است.
لوین تافلر در کتاب خود«تغییر ماهیت قدرت» قدرت برتر در صحنه جهانی آینده در قرن بیست و یکم را، قدرتی معرفی کرده که دارای توان سیستم‏سازی وسیع و جهانی، و بسیار سریع العمل باشد.

ینکه چگونه باید نظام‏های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و...را در جامعه اسلامی‏مان سامان داد، مهم‏ترین و اصلی‏ترین سؤال در پیش روی ماست. و این نیز خود، بزرگترین مصداق دخالت زمان و مکان در فقه است. بدون نظام‏سازی جدید، گمان نمی‏رود در اجراء و معرفی دین اسلام به جهان، توفیقی به دست آید...)

(رصدفکر: مسعود درخشان متولد سال ۱۳۲۸ در تهران است که در سال ۱۳۴۶ وارد دانشکدهٔ اقتصاد دانشگاه تهران شد. وی پس از اخذ مدرک کارشناسی اقتصاد از دانشگاه تهران در سال ۱۳۵۰ به عنوان فارغ‌التحصیل ممتاز رشتهٔ اقتصاد دانشگاه‌های کشور انتخاب شد و برای تکمیل معلومات دانشگاهی به لندن اعزام شد و کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه آکسفورد و دکترای اقتصاد را از دانشگاه لندن (LSE) اخذ نمود. در سال ۱۳۵۷ به ایران مراجعت کرد و به تدریس در دانشکدهٔ اقتصاد دانشگاه تهران پرداخت.

درخشان دکترای اقتصاد مالی را در سال ۱۹۹۷ از مدرسه مطالعات مشرق‌زمین و آفریقا با موضوع «سیاست‌های پولی و اعتباری در ایران» دریافت کرد.

بعد از تعطیلی دانشگاه‌ها در سال ۱۳۵۹ برای تکمیل و تجدیدنظر رسالهٔ دکتری خود مجدداً برای ۲ سال به انگلستان رفت و علاوه بر تحقیقات در زمینهٔ کاربرد مدل‌های اقتصادسنجی، یک مدل کلان اقتصادی نیز برای اقتصاد ایران ساخت. در آستانهٔ بازگشائی دانشگاه‌ها، مجدداً به ایران بازگشت و به‌همراه خانواده در قم اقامت نمود و در زمینهٔ اقتصاد اسلامی کار کرد. در سال ۱۳۶۳ برای تأسیس دانشکدهٔ اقتصاد و معارف اسلامی، به دانشگاه امام صادق رفت و تا مهرماه ۱۳۷۱، در دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، و امام صادق تدریس کرد.

او از سال ۱۳۷۰ به عنوان اقتصاددان ارشد دفتر مطالعات انرژی در لندن (I.B.E.S) و عضو هیأت علمی دانشگاه لندن مشغول به کار است. کتاب «اقتصادسنجی» او، در دورهٔ پانزدهم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان کتاب سال برگزیده شد. وی را پایه‌گذار رشتهٔ معارف اسلامی و اقتصاد در دانشگاه امام صادق می‌دانند و چون عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز می‌باشد، حضور زیادی هم در این دانشگاه داشته است. درخشان از نظریه‌پردازان اقتصاد اسلامی است.

امیدوارم از این مصاحبه کمال استفاده رو داشته باشید. متن این مصاحبه در کتاب همایش تحول در علوم انسانی، انتشارات فجر ولایت در سال ۱۳۹۰ صفحات ۲۵۹ تا ۲۸۰ به چاپ رسیده است.)

نتیجه تصویری برای علامه مصباح

متن پیش‌رو دیدگاه‌های حضرت آیت‌الله مصباح یزدی ـ‌مد ظله‌ـ درباره "علم دینی و اسلامی‌سازی علوم انسانی‌" است که از آثار معظم‌له استخراج و در قالب پرسش و پاسخ تنظیم گردیده و پیش از این با تغییراتی در شماره 86 ماهنامه معارف منتشر شده است.

(رصدفکر: واژه فطرت یکی از واژه هایی است که در عین کثرت استعمال در فرهنگ اسلامی بسیار پرابهام بوده است و تقریبا به ندرت افرادی توانسته اند و لو به صورت نسبی از عهده آن برآیند. در بین متفکرین معاصر به نظر میرسد بعد از علامه طباطبایی، تنها کسی که به این واژه به صورت هدفمندی بسیار حساس شده و توانسته بصورت کاملا آگاهانه ای از آن در حیطه های علمی ثمره های علمی بگیرد شهید مطهری است. این مسئله وقتی اهمیت خاص خود را پیدا میکند که شاید تنها عنصری که حل آن، مسئله علوم انسانی اسلامی ما را از بسیاری از ابهامات خارج کند حل همین مسئله فطرت است و به عبارت دیگر سرنوشت علوم انسانی اسلامی وابسته به مسئله فطرت است. فقط صدحیف که شهید مطهری در بین ما باقی نماند تا تحقیقات خود را در این زمینه به اتمام برساند.. تقریبا بعضی توجهات علامه طباطبایی و شهید مطهری به مسئله فطرت بی نظیر است.. )

البته این مسأله [فطرت] شاخه‏هاى زیادى در جاهاى مختلف پیدا مى‏کند؛ از جمله در بحث تعلیم و تربیت که بحث بسیار وسیعى است. اگر انسان داراى یک سلسله فطریّات باشد قطعاً تربیت او باید با در نظر گرفتن همان فطریّات صورت گیرد و اصل لغت «تربیت» هم اگر به کار برده مى‏شود- چه آگاهانه و چه غیر آگاهانه- بر همین اساس است، چون «تربیت» یعنى رشد دادن و پرورش دادن، و این مبنى بر قبول کردن یک سلسله استعدادها- و به تعبیر امروز یک سلسله ویژگیها- در انسان است.

تقوای جامعه در مسائل اقتصادی، همان اقتصاد مقاومتی است که کشور را در مقابل تکانه‌های ناشی از حوادث جهانی حفظ می‌کند. ممکن است عده‌ای اینگونه تصور کنند که مدل اقتصاد مقاومتی، الگویی مطلوب است اما امکان تحقق آن وجود ندارد در حالیکه قاطعانه می‌گویم، اجرای الگوی اقتصاد مقاومتی در شرایط کنونی کشور و با توجه به ظرفیت‌های موجود، کاملاً امکان‌پذیر است.

نتیجه تصویری برای مقام معظم رهبری

"شکی نیست که بسیاری از علوم انسانی، پایه ها و مایه های محکمی در اینجا دارد؛ یعنی در فرهنگ گذشته ی خود ما. برخی از علوم انسانی هم تولید شده ی خود غرب است؛ یعنی به عنوان یک علم، وجود نداشته، اما غربی ها که در دنیای علم پیشروی کرده اند، اینها را هم بوجود آورده اند؛ مثل روانشناسی و علوم دیگر. خیلی خوب، ما، هم برای سر جمع کردن، مدون کردن، منظم کردن و نظام مند کردن آنچه که خودمان داریم، به یک تفکر و تجربه علمی احتیاج داریم، هم برای مواد و پایه هایی که آن ها در این علم جمع آورده اند، به یک نگاه علمی احتیاج داریم. منتها گرفتن پایه های یک علم از یک مجموعه خارج از محدوده ی مورد قبول ما، به معنای قبول نتایج آن نیست. مثل این می ماند که شما یک کارخانه را وارد کنید، آن ها با این کارخانه، یک چیز بد درست می کرده اند، حالا شما با آن کارخانه، یک چیز خوب درست می کنید؛ هیچ اشکالی ندارد. ما تلفیق بین علوم انسانی غربی و علوم انسانی اسلامی، اگر به معنای مجذوب شدن، دلباخته شدن، مغلوب شدن و جو زده شدن در مقابل آنان نباشد، قبول داریم و اشکال ندارد."

مقام معظم رهبری امام خامنه ای

8/6/88 دیدار با دانشجویان دانشگاه امام صادق علیه السلام

رصدفکر: نمیدونم چقدر با فضای اسلامی سازی علوم و کلا جنبش نرم افزاری و تولید علم آشنا هستید اما کسایی که وارد این فضا میشن معمولا یه دغدغه تمدن سازی اونها رو به هر ترتیب بالاخره به این فضا میکشونه. غالب این افراد وقتی وارد فضای تولید علم و اسلامی سازی علوم میشن از یک نکته غفلت میکنن لذا تحلیل هاشون معمولا همش ناظر به علم و علما و متفکران علوم انسانی است اما دقت ندارن که حرکت یک ملت به سمت تمدن سازی ارکان مهم دیگه ای هم میتونه داشته باشه.. پس اگه بخواییم در نگاهمون یک رفلش انجام بدیم و دوباره هدفمون و کارهایی که باید برای تمدن سازی انجام بدیم رو یه بررسی دقیقتر انجام بدیم میبینیم کارهای مهم دیگری هم باید صورت بگیره تا سریعتر به اونجا برسیم..

یکی از ارکان دیگه میتونه حرکت جهادی و دغدغه قوه مجریه در حد خودش باشه.. دوستان همه میدونید که دولت آقای احمدی نژاد با تمام نقص های فکری و برنامه ای و تخصصی که داشت اما یک نکته مهم داشت در دولت ایشون بصورت کلی دغدغه اسلام خواهی وجود داشت و میخواست واقعا دولتش برای مردم و اسلام هر دو کار کنه لذا ما شاهد چند چیز بودیم اولیش این بود که مردم و اسلام جزء اولویت ها شدن. همین باعث ورود ظرفیت بسیار وسیعی در حرکت به سمت تمدن اسلامی شد..-البته کار ایشون در همین مورد نقطه ضعفها و قوت هایی داشت که ما فعلا کاری نداریم-

اینجا یه نکته طلایی وجود داره اونم این هست که قوه اجرایی، هم به وسیله مدیران و مغزهای متفکر و ظرفیتهای بسیار بسیار این ملت که در اختیار داره یکی از بیشترین مسئولیت ها رو در پیمودن مسیر سعادت این ملت و تمدن سازی داره. شما در همین اقتصاد مقاومتی دقت داشته باشید رهبری اصول و کلیات اقتصاد مقاومتی رو اعلام کردن و کاملا هم توقع بود که دولت انجام بده اما چون دولت اعتقادی به این مسئله نداشت و اعتقادش به نظام جهانی به اضافه رفاه طلبی در مدیرانش و نیز بخاطر ادامه های سیستم فکری دولت آقای هاشمی کاملا از این مسئله کنار کشید و ظرفیت عظیم قوه مجریه با بیشترین توان و پتانسیل در انواع نیروها بر کنار جوی نشسته و و البته چیزی بیشتر از گذر عمر این ملت رو تماشا میکنه. -بگذریم از وزرای سالمند آقای روحانی..-

به این نکته دقت داشته باشید که یک دولت همین که راه براش مشخص باشه و کلیات بهش اعلام بشه تقریبا خودش با پتانسیل هایی که داره میتونه مسیرش رو بره و تمام نیازهاش رو خودش میتونه برطرف کنه.. به عبارت دیگه برای کسی که متخصص کاره فقط کافی که بهش کلیات گفته بشه اون توانایی و پتانسیل این کار رو داره تا جزئیات رو طبق کلیات تولید کنه و چه بسا چون در وسط میدان هست و درگیر کار هم هست بهتر از هر کسی بتونه اینکار رو انجام بده..

خلاصه حرفم این هست که دوستان! دقت داشته باشین این مسئله تولید علم و اسلامی سازی حجابی برای ندیدن دیگر ارکان برای رسیدن به تمدن سازی نشه..

و نیز خلاصه به خاطر همه این چیزها و احتمالا چیزهایی دیگه ای من امروز یه متن از استاد رحیم پورازغدی گذاشتم که شاید ربطی به اسلامی سازی بصورت مستقیم ربطی نداشته باشه اما کاملا به هدفی که ما دنبال میکنیم ربط داره..

البته این چیزی که اینجا گفتم یکی از ارکان دیگه بود ارکان های دیگری هم در اینجا هستند که ما معمولا به اونها توجه نداریم. به نظر شما اون ارکان دیگه چه چیزهایی میتونن باشن؟!.. شما بگید..