آیت‌الله جوادی آملی: غرب یک باغ وحش منظم است

اسلام در خصوص تعامل مسلمانان با دیگران در سه حوزه دستورات و سفارشاتی دارد، نخست حوزه اسلام و مسلمین هستند که با آنها دارای اشتراکات متعدد دینی و فرهنگی هستیم، حوزه دوم حوزه موحدان عالم است که با آنها در اصل توحید و برخی دیگر از موارد دارای اشتراک هستیم و سوم حوزه انسانیت است که شامل همه افراد غیرمسلمان و غیر موحد است که با آنها در اصل انسانیت مشترکیم. 

شعار نه شرقی و نه غربی که شعار عمومی در نظام جمهوری اسلامی است شعاری مربوط به استقلال کشور است اما شعار علمی خواص در بخش‌های علمی و تحقیقی باید شعار «چه شرقی و چه غربی» باشد یعنی دین می‌گوید حرف علمی و منطقی را باید از هر کجا شنیدید بپذیرید. در بحث استقلال نه شرقی و نه غربی کاملا درست است اما وقتی انسان اهل فهم و استدلال شد می‌گوید چه شرقی و چه غربی و به این منظور باید راه صدور و ورود مسایل علمی کاملا باز باشد. 

غرب یک باغ وحش منظم است و گرنه غربی‌ها با این همه پیشرفت علمی اگر مریخ را هم فتح کنند در آنجا جنگ جهانی به راه خواهند انداخت.

شباهت اندیشه علامه طباطبایی با ابن سینا درباره جملات اخلاقی/ دکتر محسن جوادی

 " نظریه اعتباریات علامه طباطبایی یک نظریه کوششی است برای ربط دادن اخلاق به احساس، بدون آنکه اخلاق را مبتنی بر احساسات شخصی کنیم."

راهکاری نو لازم است/ حضرت آیت الله جوادی آملی زیدعزه

مسئله تربیت نفوس، کاری زمان‌بر است. مال را مال گفتند برای اینکه »یَمیل إلیه النفس« یک جاذبهٴ نقد دارد اما پایان تلخش محسوس نیست. مسئله زندان، مسئله مبارزه با مفاسد اقتصادی، اینها نظیر درمان موقّت سردرد و مسکّن است اینها معالج نیست، روح را با زندان نمی‌شود تربیت کرد، بدن را با زندان و شلاّق می‌شود ساکت کرد ، اما روح را با زندان و مبارزه و حتی با اعدام نمی‌شود تربیت کرد. 

جامعه ما یا آن فرصت را پیدا نکرد یا ما در صدد آن نبودیم که بدانیم و بگوییم گناه، سم است، رشوه ، سم است، اینگونه سموم نظیر سموم دنیا نیست، سموم دنیا چند لحظه‌ای با ما درگیر است و آدم را می‌کُشد و تمام می‌شود اما مال حرام این‌طور نیست که انسان بمیرد و تمام بشود، تا ابد با آدم هست ، این مطلب تا برای مردم جا نیفتد خیال می‌کنند که رشوه را با دور زدن قانون می‌شود حل کرد. 

خداوند در سوره مبارکه توبه فرمود بالأخره جهنّم و عذابی هست، اما موادّ سوخت و سوز جهنم را به طور پراکنده در قرآن مشخص کرد، در یک‌جا فرمود هیزم جهنم، خود آدم ظالم است، این آدم کجا می‌تواند فرار کند فرمود: ﴿نارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ ٭ الَّتی‏ تَطَّلِعُ عَلَی الْأَفْئِدَةِ﴾ اگر درون آدم سوخت، آدم نمی‌تواند فرار کند. 

ادامه صحبت ها در ادامه مطلب

روند علمی و طرح کار تولید علم »مبانی فقه حکومتی«/ استاد میرباقری

فقه حکومتی دارای یک سلسله مبانی است که بحث از آنها قبل از ورود به فقه حکومتی، ضرورت دارد و به تعبیری، تبیین و تنقیح و بسط مبانی، پیش نیاز ورود به بحث فقه حکومتی است. این مبانی، یکدست و یکسان نیستند و مربوط به دانش های مختلف هستند البته برخی از این مبانی، مبانی عام و مبانی مطلق فقه و برخی دیگر، مبانی فقه حکومت هستند.

...بحث سوم، شرح و بررسی رویکردهای مثبت و منفی در تحول فقه و در دستیابی به فقه حکومت است. در حوزه امروز، طیفی از نظریات وجود دارد. نظریه اول، نظریه مرحوم شهید صدر (ره) است. نظریه دوم، نظریه مرحوم علامه طباطبایی (ره) و شاگردشان شهید مطهری (ره) است که بحث حکم متغیر و ثابت را مطرح می کنند. همچنین نظریه توسعه کارکرد عقل در علم اصول که نظریه حضرت آیت الله جوادی آملی است. نظریه دیگر، ناظر به توسعه فقه از طریق ملاحظه مصلحت و نظام غایات، که بعضی از محققین متأخر عرضه کرده اند. 
برخی دیگر از محققین مثل جناب استاد رشاد به دنبال تکامل علم اصول و با این رویکرد، در پی تکامل فقه هستند. در کنار این نظریات، نظریات روشن فکری هم وجود دارد که از طریق گسترش بناء‌عقلا یا با رویکردهای جدید معرفت شناسانه و هرمنوتیکی می خواهند مسئله فقه اداره و حکومت و نظام معرفت دینی در باب حکومت داری را حل و فصل کرده و منطق استنباط مدرن ارائه کنند. برخی دیگر هم اخیراً بحث حاکمیت اخلاق بر فقه را مطرح کرده اند که در برخی از فضاهای روشن فکری، مورد حمایت قرار گرفته است..

موضوعات: بیان تعریف و ضرورت فقه حکومتی/ طرح و طبقه بندی مبانی شامل و حاکم بر فقه حکومتی/ طرح رویکردهای مثبت و منفی در دست یابی به فقه حکومتی/ دسته بندی منطقی رویکردهای مختلف در مبانی فقه حکومتی/ مرحله طرح نظریه جامع و ترکیبی در مبانی فقه حکومتی

(این نوشتار اولین جلسه درس خارج »مبانی فقه حکومتی« استاد میرباقری رئیس فرهنگستان علوم اسلامی میباشد.)

رابطه احکام اسلام با ضرورت‏هاى اجتماعى‏ از نگاه علامه طباطبایی/ سید مهدی طباطبائی

علّامه طباطبائى شاید در میان متفکران اسلامى و مفسّران شیعىِ معاصر، جزء معدود افرادى باشد که بیش از همه به روابط اجتماعی و جامعه توجّه داشته و در تحلیل‏هاى علمى مربوط به آیات قرآن و موضوعات مختلف دینى، به خصوص احکام شرعى جایگاه خاصى را براى بحث‏هاى اجتماعى و جامعه‏شناسى باز کرده است. یکى از طولانى‏ترین بحث‏هاى اجتماعى وى در ذیل آیه 200 سوره آل عمران آمده است، تحت عنوان »کلام فى المرابطة فى المجتمع الإسلامى« که در آن، ضمن پانزده فصل، به تبیین اجتماعى بودن انسان، رابطه او با جامعه، احکام اجتماعى اسلام و ... پرداخته است.

موضوعات: اسلام تنها دینی که بنیانش بر اساس اجتماع شکل گرفته و درهیچ موردی مسئله اجتماع و جامعه را مهمل نگذاشته است/ ولایت و حکومت در جامعه اسلامى‏/ اجرای احکام و قوانین اسلام بر عهده همه افراد جامعه است..

رابطه احکام اسلام با توحید و اخلاق‏ در نگاه علامه طباطبایی/ سید مهدی طباطبائی

دستورالعمل‏هاى رفتارى که بر آمده از ضرورت‏هاى اجتماعى است، معمولًا بنیان اعتقادى و دینى ندارند، جز در اسلام، که در کلّیه برنامه‏هاى عملى آن، روح توحید و یکتاپرستى جارى است و بر اساس آن، در رفتار و عمل فرد فقط بر نفع و سعادت دنیوى تکیه نمى‏شود، بلکه به سعادت اخروى او نیز توجه شده است.

در این مبحث، به دسته‏بندى و تنظیم مطلوب بیانات علّامه و ارائه دیدگاه‏هاى وى در این باره مى‏پردازیم.

موضوعات: قانون هیچ‏گاه به نیکبختى نمى‏رسد جز آن‏که.../ جریان توحید در تمامى احکام فردى و اجتماعى اسلام، اعم از احکام عبادى، سیاسى، اقتصادى و حکومتى/ بهترین ضامن اجرای قانون در جامعه/ اخلاق کریمه و ترییت هم به تنهایى قادر نیست جامعه را به نیکبختى برساند.../ آزادی غربی و اسلام

تفاوت‏هاى اسلام و دیگر مکاتب در نظریه حکومت‏ از نظر علامه طباطبائی ره/ سید مهدی طباطبائی

نظریات فلسفه سیاسى جهان معاصر، به ویژه دموکراسى، در »بنیان« و اساس خود با اسلام و نظریه حکومت دینى تفاوت دارد. علّامه معتقد است حکومت‏هاى دموکراتیک با نگرش مادى و مبتنى بر تمتّع دنیوى که به جامعه و انسان دارند و با روح بهره‏ورزى و استثمار که در کالبد آنها دمیده است، خود را در شکل دیگرى از استبداد سلطنتى نمایان مى‏کنند و هدف آنها تنها سودجویى و تسلّط بر جوامع و ملّت‏هاى ضعیف است. در واقع در این جوامع پادشاه مستبد ادوار گذشته، جاى خود را به جامعه‏اى خودخواه و مستبد داده است که به چیزى جز ارضاى میل‏هاى مادى و تمتعات دنیوى خود به شکل ممکن، نمى‏اندیشد و در آن از اخلاق مبتنى بر وحى و توحید خبرى نیست..

موضوعات: تفاوت الگوی حکومتی که قرآن معرفی میکند با حکومت سلطنتی و نیز دموکراسی غربی/ دموکراسی غربی شکل دیگری از استبداد سلطنتی

(این نوشته بخشی از مقاله "فلسفه فقه از دیدگاه علامه طباطبائی" نوشته سید مهدی طباطبائی است)

اندیشه‌های(فلسفی) نو بر مبنای حکمت متعالیّه -بخش دوم/ آیت الله جوادی آملی حفظه الله

حرکت جوهری، آثار تربیتی و اخلاقی فراوانی به دنبال می‌آورد؛ زیرا بر اساس این اصل، جسمانیةالحدوث و روحانیة البقاء بودن اخلاق اثبات می‌شود و از این طریق، تأثیر رفتار و اعمال و اثر ابعاد جسمانی در ملکات اخلاقی و ابعاد روحانی به نیکی تبیین می‌شود. با حرکت جوهری، اثر معاش در معاد و تأثیر نحوه‌های مختلف تغذیه و زیست در تربیت و تحولات روحی آشکار می‌گردد؛ زیرا بر اساس حرکت جوهری، همان غذای حلال یا حرام با تحول جوهری به صورت ملکات و ابعاد روحانی انسان در می‌آید. اندیشه امروز انسان، چیزی جز تغذیه دیروز او نیست.

عناوین: تعریف عرض بر مبنای حکمت متعالیه/ سوق پیدا کردن فلسفه به سوی عرفان بر اساس اصالت وجود/ وجود، محور حرکت جوهری/ ترتب آثار تربیتی و اخلاقی بر اساس حرکت جوهری

رونمایی از اثر جدید علامه طباطبایی ره/ اثر مشترک علامه طباطبائی ره و آیت الله جوادی آملی