اخلاق تحلیلی واخلاق هنجاری/ گفتگو با دکتر محسن جوادی

 

  همان طور که می دانید یکی از فلسفه های مضاف در قرون حاضر که فیلسوفان غربی بر آن بحث های مستوفایی داشته اند فلسفه اخلاق است که متکلمان و فیلسوفان اسلامی نیز در بحث حسن و قبح از این فلسفه سخن گفته اند اما مرز دقیق موضوع و مسائل اخلاق در کتب های غربی بهتر نشان داده شده است و حتی می توان گفت که غرب غیراخلاقی آثاری فراوان در این زمینه ها به وجود آورده اند و در این میدان از ما بسیار جلوترند و عموم کتاب های اخلاقی، ترجمه آثار آن فیلسوفان غربی است. البته ما به دفاع همه جانبه از آرای فیلسوفان اخلاق غرب معتقد نیستیم و بحث ما هم در باب علل عقب ماندگی ما در این زمینه نیست بلکه این مصاحبه ما در مورد مطالعات و بررسی های فلسفی مربوط به اخلاق است به این ترتیب که چه تقسیماتی از لحاظ نظری و فلسفی برای اخلاق وجود دارد؟

فلسفه اخلاق از نظریه تا کاربست‌های عملی/ دکتر محسن جوادی

اشاره: دکتر محسن جوادی عضو هیأت علمی دانشگاه قم و متخصص در زمینه فلسفه اخلاق است. از ایشان تاکنون بیش از سی مقاله فارسی و انگلیسی در حوزه‌های مختلف فلسفه اخلاق منتشر شده است. جوادی دکترای فلسفه و حکمت اسلامی را از دانشگاه تربیت مدرس اخذ کرده است . علاوه بر اخلاق ارسطویی که موضوع پایان‌نامه دکتری اوست، موضوعات مقالاتی که منتشر کرده است، در سایر زمینه‌های فلسفه اخلاق همچون شاخه‌های اخلاق کاربردی، دیدگاه‌های فراخلاقی و اخلاق اسلامی  است. در این مصاحبه مکتوب تلاش کردیم پرسش‌هایی مطرح شود برای کشف دورنمایی از وضعیت کنونی فلسفه اخلاق در ایران و جهان. قرار بود تا این پرسش‌ها زمینه مصاحبه‌ای نسبتا مفصل را فراهم کنند اما از آنجا که قرارهای مکرر ما در گرماگرم سفرهای استاد قرار گرفته بود، در نهایت قرار بر این شد تا همین متن را منتشر کنیم و در زمانی مناسب‌تر برای مصاحبه وعده کنیم.

علامه طباطبایی ریشه اخلاق را در امور واقعی جستجو می‌کند/ دکتر محسن جوادی

 استاد فلسفه دانشگاه قم گفت: علامه طباطبایی نمی‌خواهد نظریه اخلاق و معیار اخلاقی به دست دهد بلکه او در صدد است نشان دهد ریشه اخلاق در اموری واقعی چون کمال و سعادت است. 

به گزارش خبرنگار مهر، نشست فلسفه و اخلاق از مجموعه نشست های همایش روز جهانی فلسفه با سخنرانی دکتر محسن جوادی استاد فلسفه دانشگاه قم پیگیری شد. 

دکتر جوادی در این نشست به بررسی موضوع نظریه اعتباریات علامه طباطبایی و مسئله باید و هست، پرداخت و گفت: اعتباریات به دو معنا در آثار علامه به کار رفته است، در معنای عام به هر چیز عام اعتباری می گویند مثل وجود و علیت. 

وی افزود: در این معنا اعتباری از نوع حقیقی عقلانی است، اعتباری به معنای دوم که در آثار علامه بکار برده شده سابقه کمتری دارد و این معنا مورد توجه است، در این معنا چیزی شبیه قرارداد داریم که هر کسی آن را جعل می کند هر کس برای خود قانون و گزاره هایی وضع می کند و عمل اخلاقی خود را بر آن اساس سامان می دهد. 

جوادی با یادآوری اینکه ایده اصلی علامه این است که ما خود نمی توانیم مفهوم سازی کنیم و ذهن انسان قادر به مفهوم سازی نیست، گفت: مفاهیم را باید از بیرون گرفت و ما فقط می توانیم مفاهیم را جابجا کنیم. به اعتبار کردن در اندیشه علامه بکار گرفتن مفهومی از مصداق های بیرونی است مثلا حسن و زیبایی را از طبیعت می گیریم و آن را در مورد اعمال انسان بکار می بریم لذا حسن و زیبا مفاهیم جابجا شده به حوزه اخلاق است تا فرد تشویق به انجام آن شود. 

جاودانگی اصول اخلاقی و نظریه اعتباریات/ محسن جوادی

1- تقسیم ادراکات آدمى به دو بخش نظرى وعملى و به تبع آن، انقسام حکمت‏به نظرى وعملى، میراث تفکر یونانى است که در حوزه‏اندیشه اسلامى مورد قبول عام واقع شدومتفکران مسلمان با پذیرش تفکیک مذکور، حاصل تامل و تفکر خودرا در دو بخش‏حکمت نظرى و عملى به صورت مکتوب‏براى ما به یادگار گذاشتند. 

ادراکات عملى به آندسته از ادراکات گفته‏مى‏شود که به صورت مستقیم به عمل انسان‏مربوط مى‏شود مثلا اینکه باید به عدالت رفتارکرد، باید به وعده وفاء کرد و امورى از این‏دست که عهده دار بیان بایسته یا شایسته بودن‏انجام عملى و یا ترک آن است. 
درمقابل، ادراکات نظرى به آن دسته ازادارکات اطلاق مى‏شود که ارتباط مستقیم باعمل انسانى ندارند مثلاعلم‏به‏کروى بودن زمین‏یا زوج بودن عدد چهار و امورى از این دست. 
البته اغلب اتفاق مى‏افتد که یک ادراک‏نظرى مبنا و اساس یک ادراک عملى قرارمى‏گیرد، مثلا اذعان واعتراف به وجود خداوندمبناى حکم عملى به لزوم اطاعت اوست ولى‏این نوع از ارتباط با عمل، آنرا جزء ادراکات‏عملى قرار نمى‏دهد. 
حکمت عملى به سه شاخه تدبیر منزل‏وسیاست مدن وعلم اخلاق تقسیم مى‏شود. (1) 
بنابر این شناخت‏باید و نباید و حسن وقبح اعمال انسان، از مصادیق بارز ادراکات‏عملى به حساب مى‏آید.