تولید علم در حوزه علوم انسانی؛ گزاره ای که با مطرح شدن جنبش نرم افزاری و تولید علم از سوی مقام معظم رهبری، بسیار بر سر زبان ها افتاده و هر از گاهی مقالات و نشست هایی را در مراکز گوناگون و از سوی شخصیت های گوناگون برگزار میشود.
اولین نظریه پردازان در حوزه تولید علم اسلامی:
میتوان گفت اولین نظریه پردازان در حوزه تولید علم بعد از معصومین فقها بودند؛ فقیهان فعالی که با واقع بینی در وسط میدان پر تلاتم و هجمه های سخت علیه شیعه با فقاهت و سیاست خود هم پاسخ گوی نیازهای زمان خود بودند و برنامه زندگی مردم را استخراج میکردند و هم در مقابل شبهات اطراف و اکناف پیشرو و پاسخ گو بودند.
"روحانیت شیعه در همهى اعصارى که ما ملاحظه مىکنیم، بهروز بودند؛ ... از زمان شیخ مفید تا زمان صفویّه، همهجا علما را ملاحظه مىکنیم که شبهات زمان را تشخیص مىدادند و مىشناختند و قبل از آنکه دشمنِ فکرى و عقیدتى بتواند تهاجم خودش را به اعماق جبههى خودى برساند، اینها به میدان مىآمدند و حملهى دشمن را دفع و ضرباتى هم بر او وارد مىکردند".(حوزه و روحانیت- ص 942)
بعد از دوران مشروطیت را میتوان دوران سرخوردگی فقهاء در امور اجتماعی و کم سو شدن شعله نشاط و پویایی آنها دانست. این مسئله با پیدایش استکبار و نظام جدید جهانی و بکار گیری علوم در استثمار ملت ها و در پی همه اینها غفلت دوچندان بسیاری از علما، شدت یافت؛ اما با وجود این همچنان جریانی اگر چه خیلی کم تعداد اما با همان خصوصیات و آگاه به زمان و مکان در بین فقها وجود داشته؛ به گونه ای که با ظهور امام خمینی ره این جریان به اوج خود رسیده و دوباره توانست سکان و رهبری امت اسلامی شیعه را بدست بگیرد.
این جریان هم اکنون با سکان داری خلف صالح امام خمینی ره، حضرت آیت الله خامنه ای زید عزه به حرکت خود ادامه میدهد.
با ظهور امام خمینی ره و خلف صالح ایشان باز جریان فقه پویا و جریان فقه تمدن ساز اسلامی حیاتی دوباره گرفته و بر سر زبان ها افتاد؛ که البته تحلیل این جریان و نقاط قوت و ضعف آن را بعدا بررسی میکنیم.
دومین نظریه پردازان:
جریان دوم نظریه پردازی که وارد این حیطه شده اند جریان فلاسفه اسلامی است. فیلسوف کسی که تنها به دنبال حقیقت است و انگیزه ای جز رسیدن به واقع و واقعیت ندارد. از سوی دیگر فیلسوفان اسلامی وحی را حکایت گر واقعیت میدانسته اند از این رو لاجرم همیشه مانوس با مفاهیم و گزاره های وحیانی بوده اند لذا به خاطر این همنشینی و انس و به اقتضای تکیه بر عقل و غور در آن، شاهد یک تفکر نظام ساز در فلاسفه بوده ایم و از همین روست که اولین کتابهای اخلاقی نظام مند را کسانی نوشته اند که تفکر فلسفی داشته اند.
اوج این جریان با فارابی، این سینا، شیخ اشراق، ملاصدرا و در عصر حاضر علامه طباطبائی ره بوده است. هر کدام از این بزرگان در حیطه نظام سازی تمدن اسلام طرح و یا مبانی ای را بیان کرده اند.
در عصر حاضر علامه طباطبایی ره یکی از کسانی بود که دغدغه اصلی اش بیان طرح مبانی حکومت اسلامی و نظام تمدن اسلامی بوده و در این راستا مباحث فلسفی و غیر فلسفی و ابتکارات فوق العاده ای را مطرح کرده است که البته در آینده به طرح مبسوط مبانی و نظریات ایشان در این زمینه میپردازیم. به نظر نگارنده این مقاله میتوان گفت که بعد از علامه طباطبایی ره از حیث فلسفی کسی به قوت و عمق ایشان در این زمینه نظریه پردازی نکرده است.
بعد از امام خمینی و علامه طباطبایی و شهید مطهری که بیشتر مفسر آراء علامه طباطبایی بود افراد زیادی به نظریه پردازی در این حوزه پرداختند افرادی همچون مقام معظم رهبری -که بدون شک ایشان درمسائل اجتماعی و موضوع شناسی حوزه های اجتماعی از بهترین ها هستند-، آیت الله مصباح، آیت الله جوادی آملی، حجت الاسلام پارسانیا و حجة الاسلام میرباقری و ... و نیز در شخصیت های دانشگاهی افرادی همچون دکتر ابراهیم فیاض و دکتر حسن عباسی و.. به این مقوله پرداخته اند و آثاری ارائه داده اند که در آینده بیشتر در این باره صحبت میکنیم..
ادامه دارد..
کنار سفره ی افطار #روضه می چسبد...